Takovski grm
Prema narodnom predanju odluka o podizanju Drugog srpskog ustanka doneta je u Takovu, pod hrastovim stablom, na Cveti 23. aprila 1815. godine. Ispod stabla koje je ostalo poznato kao Takovski grm izabran je za vođu ustanka Miloš Obrenović na šta je odgovorio čuvenom rečenicom “Evo mene, a eto vam rata sa Turcima.” U narodu se zbog priče da je ispod ovog stabla počela borba za samostalnu srpsku državu razvio običaj da se u tome što se dešava sa stablom čita ono što će se dešavati sa državom i vladajućom dinastijom. Tako je lomljenje najveća grane Takovskog grma 1860. godine protumačeno kao najava smrti kneza Miloša. Nešto manja grana polomila se 1869. godine kao predskazanje smrti kneza Mihaila, a 1901. godine nevreme je isčupalo hrast iz korena što je objašnjeno gašenjem dinastije Obrenović. Komadi tog prvog hrasta, koji je svedočio rađanju samostalne srpske države, čuvaju se u Muzeju Drugog srpskog ustanka u Takovu, crkvi svete Trojice u Gornjem Milanovcu i na Šumarskom fakultetu u Beogradu.
Milošev naslednik, knez Mihailo je tokom posete Takovu 1865. godine uspostavio tradiciju Takovskog grma, otkupio je zemljište na kome su se nalazili hrastovi i proglasio ga javnim dobrom. Osveštao je naslednika prvog Takovskog grma 1867. godine. To drugo stablo počelo je iznenada da se suši 1991. godine, što je protumačeno kao predskazanje ratnih godina, a poslednji put je olistalo 1992. godine. Drugi Takovski grm, koji u svojim pukotinama čuva bol devedesetih, danas predstavlja centralno mesto takovskog spomen-kompleksa kao skulptura prirode.
Tradicija koju vodi ideja da dok postoji Srbija u Takovu postoji hrast koji lista, nastavljena je 1995. godine kada je posađen naslednik Takovskog grma. To treće hrastovo stablo i dalje zdravo lista i pruža grane u nadi da će se i država razvijati zdravo. Uz njega je postavljen i kameni spomenik sa stihovima Milovana Vitezovića.
“Tu je nova Srbija stvorena u narodu hrastovih korena, sve ljubeći slobodu i čast ponovo smo posadili hrast. Da i dalje širom naših strana nad Srbijom sloboda se grana, da sačuva zavetni nam glas - Evo mene, a eto i vas.”
U neposrednoj blizini prvog Takovskog grma podignut je spomenik knezu Milošu Obrenoviću 1887. godine od crvenog mermera sa stihovima Ljubomira Nenadovića:
”Ovaj grm će vreme da osuši,
i kameni stub će da poruši,
al Srbija večito stajaće,
i Miloša ime spominjaće.”
Na padini iznad Takovskog grma nalazi se i spomenik “Takovski ustanak” koji prikazuje Miloša Obrenovića i Milentiju Pavlovića. Ovaj spomenik je delo Petra Ubavkića, a rađen je za Svetsku izložbu u Parizu 1900 godine. U Takovu je postavljen tek 1995. godine na proslavi 175 godina od podizanja Drugog srpskog ustanka. Na ploči ispod spomenika se nalazi i rečenica koja se pripisuje knezu Milošu u trenutku kada je prihvatio ulogu vođe ustanka:
O odnosu narodnog predanja i istorijskih činjenica povodom Takovskog grma može se više pročitati u radu Miroslava Timotijevića:
Mirosla Timotijević “Prestonička urbana memorija i fleksibilna nacionalna geografija: Sađenje mladice Takovskog grma u Beogradskom dvorskom parku.”